Jeotermal kaynaklar yoğun olarak aktif kırık sistemleri ile volkanik ve magmatik birimlerin etrafında oluşmaktadır. Jeotermal enerjiye dayalı modern jeotermal elektrik santrallerinde CO2, NOx, SOxgazlarının salınımı çok düşük olduğundan temiz bir enerji kaynağı olarak değerlendirilmektedir.
Jeotermal enerji, jeotermal kaynaklardan doğrudan veya dolaylı her türlü faydalanmayı kapsamaktadır. Düşük (20-70°C) sıcaklıklı sahalar başta ısıtmacılık olmak üzere, endüstride, kimyasal madde üretiminde kullanılmaktadır. Orta sıcaklıklı (70-150°C) ve yüksek sıcaklıklı (150°C'den yüksek) sahalar ise elektrik üretiminin yanı sıra reenjeksiyon koşullarına bağlı olarak entegre şekilde ısıtma uygulamalarında da kullanılabilmektedir.
Dünyada jeotermal enerji kurulu gücü 2013 yılı Ağustos ayı itibariyle 11,766 MW'dır. Yıllık elektrik üretim miktarı yaklaşık 68,6 milyar kWh olup, jeotermal enerjiden elektrik üretiminde ilk 5 ülke; ABD, Filipinler, Endonezya, Meksika ve İtalya şeklindedir. Elektrik dışı kullanım ise 50.000 MW'tır. Dünya'da jeotermal ısı ve kaplıca uygulamalarındaki ilk 5 ülke ise Çin, ABD, İsveç, Türkiye ve Japonya'dır.
Türkiye, Alp-Himalaya kuşağı üzerinde yer aldığından oldukça yüksek jeotermal potansiyele sahip olan bir ülkedir. Ülkemizin jeotermal potansiyeli teorik olarak 31.500 MW'tır. Ülkemizde potansiyel oluşturan alanların % 79'u Batı Anadolu'da, % 8,5'i Orta Anadolu'da, % 7,5'i Marmara Bölgesinde, % 4,5'i Doğu Anadolu'da ve % 0,5'i diğer bölgelerde yer almaktadır. Jeotermal kaynaklarımızın % 94'ü düşük ve orta sıcaklıklı olup, doğrudan uygulamalar (ısıtma, termal turizm, mineral eldesi v.s.) için uygun olup, % 6'sı ise dolaylı uygulamalar (elektrik enerjisi üretimi) için uygundur.
2005 yılından itibaren Bakanlığımız desteğiyle, mevcut kaynakların geliştirilmesi ve yeni kaynak alanlarının aranması çalışmalarına ağırlık verilmesi nedeniyle, 2004 sonu itibari ile 3100 MWt olan kullanılabilir ısı kapasitesi, 2015 yılı Aralık sonu itibari ile ilave 190.000 metre sondajlı arama tamamlanarak, ilave 1900 MWt ısı enerjisi artışı sağlanmıştır. MTA tarafından 173 adet olan keşfedilmiş jeotermal saha sayısı da sondajlı aramalarla 10 adedi elektrik üretimine uygun olan yeni sahaların keşfiyle 230 sahaya çıkarılmış olup, bugüne kadar toplam 592 adet, 350.000 metre sondajlı arama çalışması yapılarak doğal çıkışlar dahil açılan kuyularla 5000 MWt ısı enerjisi elde edilmiştir.
Jeotermal Kapasitemiz Ne Durumda?
Türkiye bugün jeotermal elektrik yatırımları konusunda Avrupa’daki en aktif pazarlardan biri olarak gösteriliyor. Açık ki Türkiye’yi bu konuma son yıllardaki performansı taşıdı. 2007’de 38 MW olan kapasite 2014 sonu itibarıyla 397 MW’a çıkarken, 2017’de 667 MW’a ulaşacağı tahmin ediliyor. TMMOB verilerine göreyse 30 Haziran 2015 itibarıyla 431,2 MW ile jeotermal enerji ülkedeki toplam kurulu gücün %0,6’sını oluşturuyor. 2015’in ilk altı ayında tüketilen toplam elektriğin %1,2’si (1,5 milyar kWh) jeotermal elektrik santrallarında üretildi.
İşte Türkiye’nin o çok bildik jeostratejik konumu, böyle bir kaynak imkânı sunuyor. Alpin orojenik sistemine ait Alp-Himalaya kuşağının Doğu Akdeniz kesiminde yer alan Türkiye, hayli aktif bir tektonik bölgede konumlanıyor. Ülke genelinde 2012 itibarıyla MTA (Maden Tetkik ve Arama) tarafından 225 jeotermal saha belirlenirken elektrik üretimine yönelik faaliyetler sadece Büyük Menderes Havzası’nda yoğunlaşmış durumda. Jeotermal ısı konusundaysa Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından Türkiye’nin potansiyeli 31.500 MWt olarak tahmin ediliyor. Bu miktar Jeotermal Vakfı verilerine göre Türkiye’yi jeotermal ısı potansiyeli açısından dünyada 7, Avrupa’da ise 5. sıraya yerleştiriyor.
Bugün Türkiye’de 16 ilde toplam 90 bin konut jeotermal enerji ile ısıtılırken, jeotermal akışkanlar seracılık ve termal tesisler gibi çok farklı alanlarda da kullanılıyor. Örneğin Kırşehir Belediyesi’nin tesislerinde kuru meyve üretilirken, Kızıldere’de faaliyet gösteren Almanya merkezli Linde Gaz şirketi, suyun buharlaşmasından sonra ortaya çıkan karbondioksiti depoluyor. Türkiye’nin sıvı karbondioksit ihtiyacının %70’ini karşılayan firma yılda üretilen 23 bin ton sıvı karbondioksitin %5’ini kuru buz olarak satıyor.
2002-2015 yılları için Türkiye'deki Jeotermal Uygulamaların Karşılaştırılması